İlber Ortaylı’nın önerdiği 12 kitap!

1. Devlet-i Aliyye IV – Halil İnalcık 

Makalelerini derleyen dört kitaplık serinin adı ‘Devlet-i Aliyye’. Serinin dördüncü kitabındaki makalelerin her biri onun klasikleşen ve en çok müracaat edilen araştırmaları. Mesela 19’uncu yüzyılda en çok münakaşa edilen ‘ayanlar’, yerel düzlemde ortaya çıkan beyler üzerine incelemeler kitapta geniş yer tutuyor. Yine kitapta İnalcık’ın kapitülasyonlar üzerine son derece değerli makalesi dikkat çekiyor.

İlber Ortaylı

2. Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet 

Halil İnalcık’ın bu eseri, bugünlerde en çok bilmemiz gereken, çok tartışılan yargı ve adli teşkilat geleneğimiz üzerine. Osmanlı İmparatorluğu, altı asır boyunca egemenliğini devlet, hukuk ve adalet anlayışıyla sağlamış; iktidarınıysa kendine özgü yargı teşkilatıyla ayakta tutmuştur. Kronik Kitap’tan çıkan eser, Halil İnalcık’ın Osmanlı’daki devlet anlayışı, kanun rejimi ve adalet yöntemleri üzerine araştırmalarını bir araya getiriyor.

İlber Ortaylı

3. İslam Uygarlıkları Tarihi – Corci Zeydan 

Şüphe yok ki, 19’uncu yüzyılda gerçek anlamdaki Arap uyanışı Hıristiyan Araplarla başladı. Corci  Zeydan, Filistin Hıristiyanlarından… Ömrünün önemli kısmı Mısır’da geçti. Parlak İslam medeniyetinin Arapçıl yorumu büyük ölçüde Corci Zeydan ve Butrus el-Büstani gibilerine aittir. Bunlar mühim çalışmalardır. Corci Zeydan, 19’uncu yüzyıl Arap düşünürleri içinde mutedil sayılabilecek biridir. Kaleme aldığı İslam uygarlığı tarihi rahat okunan, romantik sayfalar kadar yeni katkı ve yorumları da olan bir eserdir. Yaz tatili için biraz daha ciddi okuma yapmak isteyenlere tavsiye edilir.

İlber Ortaylı

4. Osmanlı Bilim Mirası – Ekmeleddin İhsanoğlu 

Osmanlı Bilim Mirası gibi bir kitabın doğrusu epeydir basılmasını bekliyordum. Çünkü Osmanlı bilim dünyasına girmek ve bu ülkenin 15’inci asırdan beri yolunu aydınlatan matematikçileri, astronomları, kimyagerleri, eczacıları, coğrafyacıları hem de Hüseyin Saadetin Arel gibi musiki nazariyecilerini ve üstatların toplandığı kaynakların yer aldığı kütüphaneleri bildiren, yazmaların durumunu tasvir eden bir toplu değerlendirme ve her zaman müracaat edebileceğimiz bir el kitabı yoktu. Yapı Kredi Yayınları arasında çıkan bu iki cildi, Osmanlı tarihi araştırmalarının vazgeçilmez kaynağı olacak.

İlber Ortaylı

5. Yeniçeriler – Godfrey Goodwin 

Yeniçerilerin zafer ve yenilgilerinin öyküsü…

Yeniçeriler, kendilerine özgü kıyafetleri, yüreklere korku salan sesleri ve mehter müziğiyle karşı konulmaz Osmanlı ordusunun simgesiydiler. İmparatorluğun Avrupa’da Tuna Nehri’ne dayandığı, Suriye, Irak ve Mısır’ın fethedildiği dönemlerde ocaklarına ve geleneklerine büyük bir sadakatle bağlıydılar. Ancak siyasi güçleri zaman içinde o kadar arttı ki sadrazamların, ulemanın, hatta padişahların korkulu rüyası oldular.

Godfrey Goodwin Balkanlardan devşirilen gençlerin XV.yüzyıldaki hikâyesinden başlayarak, imparatorluk için ağır bir yüke dönüştükleri XIX. yüzyıla kadar getiriyor tarihsel serüveni. Kıvrak bir dille yazılmış, merakla okunan bir çalışma Yeniçeriler.

6. Tarih Notları – Bernard Lewis 

Bernard Lewis son oryantalisttir. Batı’da, Doğu’ya yeni bakışı temsil eder. Ona yakın düzeyde Arapça, Farsça, Türkçe, Batı dilleri ve klasik dilleri bilen iki kişi belki ancak sayabiliriz. Birisi bir ara Osmanlı tarihiyle de uğraşan M.A. Cook’tur; diğeriyse Hamit Algar. Hamit’in engin dil bilgisi, daha çok bir siyasi yorumculukla, karışık konulara yönelmiştir. Bernard Lewis ise çok uzun yıllar oryantalist dünyanın en bilgin üstadı olarak yoluna devam etti. Artık 102 yaşında. Son derece ilginç ömrünü, tam 100 yaşındayken Churchill’in de torunu olan arkadaşı Buntzie Ellis Churchill’le hazırladığı notlarında anlatıyor. Bilhassa Ermeni sorunu üzerine yazdıklarında Ermeni lobileriyle olan çatışmasını kendine has üslupla veriyor ama hatıratın tek özelliği bu değil. Bu kitapta değişen bir dünyada İngiliz İmparatorluğu’nun ünlü bir bilgininin Doğu medeniyetine girişini görüyoruz.

-İlber Ortaylı

7. Atatürk  – Andrew Mango

Bizce çokça okunan Lord Kinross’unkinden daha ilginç bir Atatürk biyografisi… Buna ‘bir yabancı yazarın kitabı’ da diyemiyoruz. Andrew Mango ve kardeşi ünlü Bizans tarihçisi Cyril Mango, İstanbul’da büyüyen bir Levanten ve Rusya göçmeni ailenin çocuklarıdır. Andrew Mango’nun Türkçesi mükemmeldi; bu kitapta da uzun yılların birikimi var. Mango hoş sohbet bir dünya adamıydı. İngiliz, Fransız, Türk ve Rus aydınlarını, onun kadar sohbet ve bilgisine hayran eden yoktur. Türkiye üzerine yazılanların arasında seçkin yeri olan bir kitaptır.

-İlber Ortaylı

8. Suyu Arayan Adam – Şevket Süreyya Aydemir 

Bugünlerde, 1917 İhtilali’nin ve Birinci Cihan Savaşı’nın bittiği yıl olan 1918’in 100’üncü yıl dönemecindeyiz. Rus İhtilali, Avrupa’nın değişimi, savaşların tarihi üzerine yüzlerce kitap var. Hepsini uzmanlara bırakıyoruz. Cumhuriyet tarihini kurucularıyla birlikte yaşayan, ihtilalin hemen sonrasında Rusya’da bulunan, hatta Komünist Partisi’ne giren ama Birinci Cihan Savaşı’nı bütün cephelerde Türk ordusunun yedek subayı olarak geçiren Şevket Süreyya’nın ‘Suyu Arayan Adam’ isimli hatıratı başucu eseri sayılmalı. Bu dönemi onun kadar etkileyici anlatan bir kalemi bulmak kanaatimce çok zordur.

İlber Ortaylı

9.Yeniçeriler – Reşad Ekrem Koçu  

“Yeniçeri Ocağı kimler tarafından ve niçin kuruldu? Nasıl gelişti? Bu asker ocağının teşkilatı, ananeleri, âdetleri nelerdi? Kışlalarında nasıl yaşadılar, gazalara nasıl gittiler, ihtilalleri nasıl çıkardılar, neler yaptılar? Ocaktan yetişmiş iyi ve kötü şöhretleri kimler oldu ve bir gün nasıl yok oldular?”
Popüler tarih yazıcılığının efsane ismi Reşad Ekrem, Osmanlı’nın “güzide asker”i Yeniçeri Ocağı’nı, kuruluşundan “şehir eşkıyası”na dönüp kaldırılışına kadar, bütün tarihi içinde ele alıyor: Yeniçeri Ocağı, “bıyığını balta kesmez” Yeniçeri ağaları, kazan kaldırmayla başlayan kanlı isyanlar, Yeniçeri şairler, Yeniçeri kahvehaneleri ve daha nicesi…

10. Yedinci Gün – İhsan Oktay Anar

Hem sürükleyici hem de Osmanlı Türkçesini yeni kuşaklara en kolay yaklaştıran eser… Anar, İstanbul ve İzmir’in folklor dilini ustaca kullanan; oldukça ironik; zaman ve mekânın üzerinde bazen oyun oynayan ve zaman-mekân-kişi birliğini arada bir zedeleyen bir romancımızdır. ‘Puslu Kıtalar Atlası’ ile birdenbire tanınan felsefe hocasıdır. Bu yaz tatili için tavsiye edeceğimiz kitabı ‘Yedinci Gün’. Hikâye, 2. Abdülhamid’den adeta muhayyel bir cumhuriyet ortamına kadar sürüyor. Usta işi bir polisiye… Yazın rahat okuyacağınız bir İhsan Oktay Anar eseri; öbür kitaplarına da kışın devam edersiniz.  Ben Anar’ın yeterince dikkatle izlendiği kanısında değilim. Oysa okuyucuyu yeni bir üsluba ve bakışa götüren bir yazar.

-İlber Ortaylı

11. Babil Kulesi’nde Buluşalım, Dünya Dillerini Konuşalım – Mehmet Nuri Yıldırım

Nuri Yıldırım’ın diller üzerindeki tasnifi, onların birbirleriyle yakınlık dereceleri, genel edebiyat ve diplomasi dünyasıyla olan ilgileri bu kitabın bir konusu. Ama ana konu daha çok siyasi coğrafyamızdaki dillerin (ki bu oldukça kalabalık bir alan) umumi dünya edebiyatı ve diplomasi açısından konumları. Filoloji ve gramerle ilgili kaynaklar kadar gözlemler, bunun yanında gerek uzmanlar gerekse yerlilerle yapılan mülakatlara da başvurulduğu için ‘Babil Kulesi’nde Buluşalım, Dünya Dilleriyle Tanışalım’ ilginç bir müracaat kitabı. Dillerin yapısal tasnifi ve birbirleriyle olan akrabalık dereceleri konusuna giriş için sadece genç diplomatları değil herkesi ilgilendirecek bir kitap olduğunu düşünüyorum.

İlber Ortaylı

12. Türklere Güvendiler – Ender Arat 

Türkiye, Macarların ve Polonyalıların tarihi bir sığınma noktasıdır. Küçük Karadağlılardan gelenler gibi Afganistan Kral Hanedanı’ndan ve ayandan gelenler de vardı (Mahmud Tarzi ve çocukları gibi). Irak’tan kaçan Kürtler Türkiye’ye sığındılar ve geri döndüler. Kuzey Irak’ta Türkiye sevilir. Örneğin Abhazlar gibi, Kafkasya’nın birçok bölgesinde yaşayan halkların nüfusunun iki-üç misli Türkiye’de yaşar. İranlı mülteciler Türkiye’dedir; hatta Humeyni bile Şah zamanında Bursa’da yaşamıştı. Ender Arat’ın kitabı konu için çok öğretici, malzemesi bol ve sürükleyici.

-İlber Ortaylı

İlber Ortaylı kimdir?

lber Ortaylı (d. 1947), Türk tarih profesörüdür.

1947 yılında Bregenz, Avusturya`da bir göçmen kampında Kırım Tatarı bir ailenin çoçuğu olarak dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini İstanbul ve Ankara’da tamamladı. 1965’te Ankara Atatürk Lisesi’nden mezun oldu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (1968) ile Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih bölümünü bitirdi. Viyana Üniversitesi’nde Slavistik ve Orientalistik okudu.

Yüksek lisans çalışmasını Chicago Üniversitesi’nde Prof. Halil İnalcık ile yaptı. Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden “Tanzimat Sonrası Mahalli İdareler” adlı tezi ile doktora derecesi aldı (1978), “Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu” adlı çalışmasıyla da doçent (1979), 1989’da profesör oldu.

Viyana, Berlin, Paris, Princeton, Moskova, Roma, Münih, Strazburg, Yanya, Sofya, Kiel, Cambridge, Oxford ve Tunus üniversitelerinde misafir öğretim üyeliği yaptı, seminerler ve konferanslar verdi. Yerli ve yabancı bilimsel dergilerde 16. yüzyıl ila 19. yüzyılı Osmanlı tarihi ve Rusya tarihi ile ilgili makaleler yayınladı. 1989-2002 yıllları arasında Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde İdare Tarihi Bilim Dalı Başkanı olarak görev yapmış, 2002 yılında Galatasaray Üniversitesi’ne, 2 yıl sonra Bilkent Üniversitesi’ne geçmiştir. Halen (2005) Topkapı Sarayı Müdürlüğü görevini de yürütmektedir. Şu anda Galatasaray Üniversitesi’nde tarih dersleri vermektedir

İlber Ortaylı, Uluslararası Osmanlı Etütleri Komitesi yönetim kurulu üyesi ve Avrupa İranoloji Cemiyeti üyesidir.

İlber Ortaylı, Türkçe, Osmanlıca, Kırım Tatarca, Arapça, Farsça, Almanca, Fransızca, İtalyanca, Latince, Yunanca, Rusça, Slovakça, Romence, Sırpça, Hırvatça ve Boşnakça bilmektedir.

neokuyorum.org