Sözsüz iletişim mesajları, sözlü iletişim mesajlarını destekleyici bir mekanizma olarak çalışmaktadır. Sözsüz iletişimin kişinin gizlemeye çalıştığı duygularını açığa vurması gibi bir özelliği vardır. Kişinin iletişim sürecinde söylediklerini yeterince kavrayabilmek için sözlü ve sözsüz iletişim unsurlarının bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. 

Sözsüz iletişim yoluyla bazen tek bir söz bile sarf etmeden ne demek istediğimizi anlatabiliriz. Sözsüz iletişim kişinin kendisiyle ve karşıdakiyle ilgili hissettiklerini ya da tam tersinden karşıdakinin kendisiyle ve onunla ilgili hissettiklerini anlamasına yardımcı olmaktadır. Konuşmada sesin tonu ve şiddetini ayarlamak, dinleyicileri sıkılmaktan alıkoyar. 

Susma, sessiz iletişimde kullanılan etkili yöntemlerden bir tanesidir. Susmanın anlamına ve ilişkilerde üstlendiği rollere göz atalım. Sessizlik ya da susma, istenilen ya da gerekli olan durumlar dışında, bireye çoğu kez, sıkıntı ve bazen acı veren olgudur.

Çok uzun süre susmak ya da başkaların sürüp giden sessizliği gerilimlere neden olabilir. Eşler arasında uzun süre suskunluğun kavgadan daha kötü ve etkili olduğunu unutmayalım.

Bireyler arası iletişimde iletişim yokluğunun kötü bir iletişimden daha olumsuz sonuçlara yol açar. Çünkü tarafların birbirine açık bir şekilde davranması, ilişkilerdeki sorunların gelecekteki çözümlerini de barındırabilir. Fakat susma tüm bunları yok eder.

Bazı durumlarda, örneğin yeni tanışmış kişilerin birbirlerine ne söyleyeceklerini bilmemeleri de rahatsızlık yaratabilmektedir. Taraflar ne söyleyeceklerini bilmemenin verdiği rahatsızlıkla ve susmanın ağırlığıyla, kendilerini bir şeyler söylemek zorunda hissederler. Böylelikle bazen anlamsız söyleşiler ortaya çıkabilir.

Susmanın üç tipinden söz edebiliriz; psikolinguistik susma, etkileşimsel susma, sosyo-kültürel susma.

Psikolinguistik susma; konuşma süreci içinde sözlerin gerekli yerlerde ve değişik biçimlerde durdurulması ya da ayrılması olarak tanımlanabilir. Bu tip susmanın işlevi hem kaynağa hem de hedefe düşünme süresi sağlar.

Psikolinguistik susma, kısa ve uzun süreli olmak üzere ikiye ayrılır.

Kısa süreli susmalar, daha çok dilin yapısından kaynaklanır.

Uzun süreli susmalar ise, zihinsel süreçlerle ilgilidir. Yaşantıların derinliği, bellekteki bilişsel malzemenin karmaşıklığı da susma süresini uzatır.

Etkileşimsel susma; kaynak ve hedef arasındaki etkileşimden doğar.

Üç türü vardır; karar verme ile ilgili susma, akıl yürütme ile ilgili susma, denetim kurma amacıyla susma.

“Karar verme ile ilgili susma”; konuşmaya kimin başlayacağının iletiye nasıl tepki verileceğinin bilinmemesi gibi belirsiz durumlarda ortaya çıkar. Uzaması durumunda gerginlik yaratabilir. Çoğu kez tarafların birbirini tanımaması ya da aralarındaki statü farkının büyük olması bu tür susmaya yol açar.

“Akıl yürütme ile ilgili susma”; hedefin kaynağın söylediğini anlamaya ve yorumlamaya, amacını kavramaya yönelik sessizliğidir.

“Denetim kurma amacıyla susma” ise; dikkati çekmek için ya da otorite kurmak için yapılır. Sosyo-kültürel susma; iletişimde bulunan kişilerle değil, iletişimin içinde gerçekleştiği toplum ve kültürle ilgilidir. Bu nedenle kişisel tepkilerin boyutunu aşar.

Suskunluk bazen olgunluğun, bilgeliğin, bazı durumlarda akıllıca önlem almanın bir ifadesi olabilir. Susmanın ya da sesiz kalmanın değişik nedenleri vardır. Bunlar rastlantısal değildir.

Her susmanın iletişimde değişik yorumlara ve sonuçlara yol açabilecek, kendine özgü bir anlamı vardır.

 İletişimde suskunluk değişik iletileri ya da cevapları yansıtır. olduğumuzdan dişlerimizi sıkarak, bazen karşımızdakilerin iletileri dikkatimizi çektiğinden dinlemek için susarız.

Bazı durumlarda sıkıldığımız zaman susar başka yerlere bakarız. Bazen de söyleneni anlamadığımız için susar dinleriz. Bazı durumlarda suskunluğumuzun kaynağı onayladığımızı, bazılarında ise onaylamadığımızı gösterir. Bazen de huzur için sessiz kalırız.

Susmanın anlamını doğru anlamını belirlemede, iletişim ortamı, iletişimdeki bireylerin özellikleri, yüz yüze iletişimin durumunda yüz ifadeleri, mimikler, beden hareketleri ve jestler de yardımcı olur.

İnsan bedeni, jestler, mimikler ve diğer bedensel özelliklerin bir araya gelmesiyle oluşan bir iletişim ortamıdır. Sözsüz iletişimde kullanılan simgelerin anlamlarında gruptan gruba, kültürden kültüre farklılık olmasına rağmen, bu simgeler hemen hemen bütün insan topluluklarında bulunmaktadır.

İkna Psikolojisi-Atatürk Üniversitesi